Στις 3 του Σεπτέμβρη του 1974 ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοινώνει την ίδρυση του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος, μιας πολιτικής παράταξης που θα κυριαρχήσει πολιτικά και θα σημαδέψει την Ελλάδα της μεταπολίτευσης
Η πτώση της Χούντας στις 24 Ιουλίου 1974, βρήκε τον Ανδρέα Παπανδρέου, 55 χρονών τότε, εξόριστο στον Καναδά. Ο ίδιος δεν επέστρεψε αμέσως στην Αθήνα, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά παράτεινε την παραμονή του στο εξωτερικό καθώς υπήρχαν φόβοι για τη ζωή του.
Την πρωθυπουργία έχει αναλάβει, από τις 24 Ιουλίου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Το υπουργικό συμβούλιο της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας απαρτιζόταν από ηγετικά στελέχη των δύο μεγαλύτερων πολιτικών κομμάτων της προδικτατορικής περιόδου, της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή και της Ενώσεως Κέντρου (ΕΚ) του Γεωργίου Παπανδρέου.
Στις 16 Αυγούστου ο Ανδρέας παίρνει την απόφαση να έρθει στην Ελλάδα και να ηγηθεί κόμματος, όχι της Ένωσης Κέντρου, όπως περίμεναν πολλοί, αλλά μιας νέας πιο ριζοσπαστικής πολιτικής παράταξης, με σοσιαλιστικό προσανατολισμό. Στο αεροδρόμιο του Ελληνικού αλλά και στην πατρική του κατοικία στο Καστρί, έτυχε αποθεωτικής υποδοχής. Το σύνθημα που δονούσε την ατμόσφαιρα ήταν «ΝΑΤΟ, ΣΙΑ, προδοσία!». Μαζί του από το αεροπλάνο βγήκαν η σύζυγός του Μαργαρίτα, ο γιος του Γιώργος, ο Κίμων Κουλούρης, η Αγγέλα Κοκκόλα και ο Μιχάλης Ζιάγκας.
Η επίσημη παρουσίαση του νέου κόμματος έγινε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 στο ξενοδοχείο «King Palace» της Αθήνας, παρουσία 150 ατόμων, που αποτέλεσαν τον ιδρυτικό του πυρήνα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου εμφανίστηκε καθυστερημένος στην αίθουσα της εκδήλωσης, φορώντας άσπρο πουκάμισο και φαρδιά δερμάτινη ζώνη. Διάβασε ολόκληρη τη «διακήρυξη αρχών» και στη συνέχεια τη μοίρασε στους παριστάμενους δημοσιογράφους, τυπωμένη σ’ ένα μικρό πράσινο βιβλιαράκι.
Το κεντρικό σύνθημα που αναφέρεται στη διακήρυξη και καθορίζει τις αρχές του νέου κόμματος, ήταν το τετράπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατία». Όπως τόνισε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο «βασικός κυριαρχικός στόχος του κινήματος είναι η δημιουργία μιας πολιτείας απαλλαγμένης από ξένο έλεγχο ή επεμβάσεις, πολιτείας απαλλαγμένης από έλεγχο ή επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας.»
Το Π.Σ.Κ, όπως το έγραφαν τις πρώτες μέρες οι εφημερίδες, ήταν γεγονός. Αυτά ήταν τα αρχικά του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος, και όχι «ΠΑ.ΣΟ.Κ» που έμελλε να γίνει η χαρακτηριστικότερη ίσως λέξη της ελληνικής δεκαετίας του ’80.
Στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974, το ΠΑΣΟΚ κερδίζει 12 έδρες με 13,58%. Τρία χρόνια αργότερα, στις εκλογές του 1977, εκτοξεύει τη δύναμή του στο 25,34% κατακτώντας 93 έδρες. Είναι η νέα ανερχόμενη πολιτική δύναμη.
Ο θρίαμβος του ΠΑ.ΣΟ.Κ το 1981, με 57%, έφερε τον Ανδρέα Παπανδρέου να αναλαμβάνει την διακυβέρνηση της χώρας για πρώτη φορά. (Οκτώβριος 1981 – Ιούνιος 1985)
