Νίκος Καζαντζάκης
Ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας συγγραφέας στον κόσμο

Μυθιστοριογράφος, ποιητής, μουσικός, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος, φιλόσοφος και πολιτικός, με πλούσιο λογοτεχνικό, ποιητικό και μεταφραστικό έργο.
Θεωρείται ο μεγαλύτερος Έλληνας συγγραφέας των νεότερων χρόνων.

Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης, το οποίο εκείνη την εποχή αποτελούσε ακόμα μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Από τα νεανικά του χρόνια ο Καζαντζάκης είναι ανήσυχος, η ψυχή του βασανίζεται από αγωνίες και από προβλήματα θεμελιακά, μια αγωνία μεταφυσική και υπαρξιακή, όπως τονίζουν οι μελετητές του έργου του. Ανησυχίες θρησκευτικές τυραννούν τον άπιστο αυτό νιτσεϊστή. Ιδιαίτερα η μορφή του Χριστού –«αυτή η ένωση, η τόσο μυστηριώδης και τόσο πραγματική του ανθρώπου και του Θεού», όπως γράφει σ’ ένα γράμμα του– τον παρακολουθεί σαν έμμονη ιδέα από τα νεανικά του χρόνια ως το τέλος της ζωής του.

Ο Νίκος Καζαντζάκης έδινε μεγάλη αξία στον ρόλο της γυναίκας. Η ζωή του, όπως έλεγε ο ίδιος, έγινε πολυτιμότερη διότι γνώρισε σημαντικές γυναίκες, για τις οποίες πάντοτε μιλούσε με θαυμασμό, αγάπη και ευγνωμοσύνη. Πρώτη του σύζυγος η Γαλάτεια Αλεξίου, από το 1911 ως το 1926 και δεύτερη σύζυγός του η  Ελένη Σαμίου από το 1945 ως το τέλος της ζωής του, μόνη κληρονόμος των πνευματικών δικαιωμάτων του έργου του.

Μερικές από τις σπουδαιότερες ρήσεις του:

«Ξέρω τώρα. Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου κι από την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λέφτερος. Αυτό θέλω. Δε θέλω τίποτα άλλο» 

«Μια αστραπή η ζωή μας… μα προλαβαίνουμε»

«Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά»

«Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος»

«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή»

«Ολάνθιστος γκρεμός της γυναικός το σώμα»

«Τα τετραθέμελα του κόσμου τούτου: ψωμί, κρασί, φωτιά, γυναίκα»

«Η Ελλάδα επιζεί ακόμα, επιζεί νομίζω μέσα από διαδοχικά θαύματα»

«Νίκησα; Νικήθηκα; Τούτο μόνο ξέρω: Είμαι γεμάτος πληγές και στέκομαι όρθιος»

«Σα δεν φτάσει ο άνθρωπος στην άκρη του γκρεμού, δεν βγάζει στην πλάτη του φτερούγες να πετάξει»

«Ο,τι επιθυμείς να το φωνάζεις δυνατά, αγρίμι να γίνεσαι. Δεν ταιριάζει η μετριότητα με τη λαχτάρα»

«Φτάσε όπου δεν μπορείς!»

«Δεν υπάρχει βαρύτερη τιμωρία από τούτη: Να απαντάς στην κακία με καλοσύνη»

Ο Νίκος Καζαντζάκης “έφυγε” στις 26 Οκτωβρίου 1957 στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας, σε ηλικία 74 ετών. Άλλοι αποδίδουν τον θάνατό του σε λευχαιμία, άλλοι σε βαριάς μορφής ασιατική γρίπη. Η σορός του μεταφέρθηκε στην Αθήνα, αλλά η Εκκλησία της Ελλάδας αρνήθηκε να την εκθέσει σε προσκύνημα. Η σορός του μεταφέρθηκε και εκτέθηκε στον μητροπολιτικό ναό του Ηρακλείου, χωρίς θρησκευτική τελετή. Οι συμπατριώτες του τον τίμησαν ιδιαιτέρως και τον έθαψαν σ’ ένα προμαχώνα των βενετσιάνικων τειχών του Ηρακλείου. Στον τάφο του, χαράχθηκε η επιγραφή: «Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβούμαι τίποτα. Είμαι ελεύθερος».

Μυθιστορήματα

• 1906: «Όφις και Κρίνο» (με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή)
• 1908: «Σπασμένες Ψυχές» (με το ψευδώνυμο Πέτρος Ψηλορείτης), α’ δημοσίευση σε συνέχειες στο περιοδικό «Ο Νουμάς», 1909-1910
• 1929: «Τόντα-Ράμπα», α’ έκδοση, Παρίσι, 1934. Α’ έκδοση στην Ελλάδα, 1956 σε μετάφραση του Γιάννη Μαγκλή, εκδ. Δίφρος
• 1936:«Ο Βραχόκηπος», μετάφραση Παντελής Πρεβελάκης, Εστία, 1960
• 1946: «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά»
• 1948: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», α’ έκδοση Δίφρος, 1954
• 1950: «Ο Καπετάν Μιχάλης», α’ έκδοση Μαυρίδης, 1953
• 1951: «Ο Τελευταίος Πειρασμός», α’ έκδοση Δίφρος, 1955
• 1953: «Ο Φτωχούλης του Θεού», α’ δημοσίευση σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ελευθερία» το 1954,
• 1955: «Οι Αδερφοφάδες», α’ έκδοση 1965
• 1957: «Αναφορά στον Γκρέκο», α’ έκδοση 1961 (αυτοβιογραφική μυθιστορία)

Θεατρικά Έργα (τραγωδίες)

• 1906: «Ξημερώνει» (δράμα 3 πράξεων) α’ έκδοση σε βιβλίο το 2013
• 1907:«Φασγά», α’ δημοσίευση 1907
• 1907:«Έως πότε;», α’ δημοσίευση το 1977
• 1908-1909: «Ο πρωτομάστορας», α’ δημοσίευση 1910
• 1909: «Κωμωδία» (μονόπρακτη τραγωδία), α’ δημοσίευση το ίδιο έτος
• 1915: «Οδυσσέας», α’ δημοσίευση 1922, α’ έκδοση 1928, τελευταία 1998
• 1927: «Νικηφόρος Φωκάς», α’ έκδοση το ίδιο έτος, τελευταία 1998
• 1928: «Χριστός» α’ έκδοση σε βιβλίο το ίδιο έτος
• 1937:«Μέλισσα» α’ δημοσίευση στο περιοδικό «Νέα Εστία» το 1939
• 1939: «Ιουλιανός ο Παραβάτης», α’ έκδοση 1945
• 1943-1945: «Προμηθέας» (τριλογία που αποτελείται και αυτή όπως το πρωτότυπό της – η τραγωδία «Προμηθέας» του Αισχύλου – από τον «Προμηθέα Πυρφόρο», «Προμηθέα Δεσμώτη» και «Προμηθέα Λυόμενο», α’ έκδοση σε βιβλίο το 1955
• 1944: «Καποδίστριας», α’ έκδοση 1946 , τελευταία 1998
• 1948: «Σόδομα και Γόμορρα», α’ δημοσίευση στο περιοδικό «Νέα Εστία» το 1949, τελευταία έκδοση σε βιβλίο 1998
• 1949: «Κούρος» ή «Θησέας», α’ δημοσίευση περιοδικό «Νέα Εστία», τελευταία έκδοση 1998
• 1951: «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος», πρώτη γραφή το 1944, η τελική το 1951. Α’ δημοσίευση περιοδικό «Νέα Εστία» 1953
• 1954: «Χριστόφορος Κολόμβος», η πρώτη γραφή έγινε το 1949, α’ έκδοση σε βιβλίο 1956, τελευταία 1998
• 1956: «Βούδας». Το έργο πρωτογράφτηκε το 1922, η τελική (σημερινή) μορφή του δόθηκε από τον Καζαντζάκη το 1956. Α’ έκδοση σε βιβλίο το 1956, τελευταία 1998

Ποιήματα

• 1925 – 1938: «Οδύσσεια» – α’ έκδοση 1938
• 1932 – 1937: «Τερτσίνες», α’ έκδοση 1960

Ταξιδιωτικά

• 1914: «Σκίτσα από το Άγιον Όρος», α’ δημοσίευση 1915 στα γαλλικά σε γαλλική εφημερίδα των Αθηνών, α’ έκδοση 2001
• 1926, 1927: «Ταξιδεύοντας: Ισπανία – Ιταλία – Αίγυπτος – Σινά», α’ έκδοση 1927, τελευταία 2000
• 1926, 1932, 1933, 1936: «Ταξιδεύοντας: Ισπανία», α’ έκδοση 1937
• 1935, 1958: «Ταξιδεύοντας: Ιαπωνία – Κίνα», α’ έκδοση 1938
• 1939: «Ταξιδεύοντας: Αγγλία», α’ έκδοση 1941
• 1925, 1927, 1928, 1929: «Ταξιδεύοντας: Ρουσία» α’ έκδοση 1928
• 1926, 1927, 1937: «Ταξιδεύοντας: Ιταλία – Αίγυπτος – Σινά – Ιερουσαλήμ – Κύπρος – Ο Μοριάς», α’ έκδοση 1961, τελευταία 2014

Δοκίμια

• 1906: «Η αρρώστια του αιώνος» (δοκίμιο που δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή)
• 1909: «Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη Φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας» (εναίσιμος επί υφηγεσία διατριβή) α’ έκδοση 1909
• 1913: «Henri Bergson» (ομιλία του Καζαντζάκη για τον Γάλλο φιλόσοφο Ανρί Μπεργκσόν) α’ δημοσίευση 1913
• 1922: «Συμπόσιον» (φιλοσοφική πραγματεία σε μυθιστορηματικό πλαίσιο), α’ έκδοση σε βιβλίο 1971
• 1930: «Ιστορία της ρώσικης λογοτεχνίας», α’ έκδοση το ίδιο έτος, τελευταία 1999
• 1944: «Ασκητική, Salvatores Dei» (φιλοσοφική πραγματεία). Πρώτη γραφή το 1922, τελευταία 1944. Πρώτη δημοσίευση 1927, πρώτη έκδοση σε βιβλίο 1945

Παιδικό Μυθιστόρημα

• «Μέγας Αλέξανδρος», α’ έκδοση 1978
• «Στα Παλάτια της Κνωσού», α’ έκδοση 1981

Επιστολογραφία

• 1920 – 1924: «Επιστολές προς τη Γαλάτεια», α’ έκδοση 1958
• 1926 -1957: «Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, α’ έκδοση 1965, τελευταία 1984
• 1917 – 1957:«Επιστολές του Νίκου Καζαντζάκη προς την οικογένεια Αγγελάκη», α’ έκδοση 2013

Φιλοσοφία

• 1912: Φρίντριχ Νίτσε, «Η γέννησις της τραγωδίας»
• 1913: Φρίντριχ Νίτσε, «Τάδε έφη Ζαρατούστρας»
• 1914: Ανρί Μπεργκσόν, «Το γέλοιο»
• 1915: Κάρολος Δαρβίνος, «Η καταγωγή των ειδών» – Η πρώτη μετάφραση του έργου στην Ελλάδα

Λογοτεχνία

• 1934:Δάντης, «Θεία Κωμωδία»
• 1955: Όμηρος, «Ιλιάδα» (σε συνεργασία με τον Ι. Θ. Κακριδή)
• 1961: Νικολό Μακιαβέλι, «Ο Ηγεμόνας»
• 1965: Όμηρος, «Οδύσσεια» (σε συνεργασία με τον Ι. Θ. Κακριδή)

Θεατρικά έργα

• 1939: Γκέραρντ Χάουπτμαν «Πριν το ηλιοβασίλεμα», πρώτη παράσταση με τη δική του μετάφραση το 1939

Παιδική λογοτεχνία

• 1931: Ιούλιος Βερν (Jules Verne), «Ο γύρος του κόσμου εις 80 μέρες»
• 1931: Τζόναθαν Σουίφτ (Jonathan Swift), «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ»
• 1933: Κάρολος Ντίκενς (Charles Dickens), «Όλιβερ Τουΐστ. Ιστορία ενός ορφανού παιδιού»
• 1942: Ιούλιος Βερν (Jules Verne), «Μιχαήλ Στρογκώφ»
• Χάριετ Μπίτσερ Στόου (Harriet Beecher Stowe), «Το καλύβι του μπαρμπα-Θωμά»

Φιλμογραφία

Ταινίες – διασκευές έργων του

• 1957: «Εκείνος που έπρεπε να πεθάνει» ή «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» γαλλικής παραγωγής, σκηνοθ. Ζυλ Ντασέν βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα
• 1964: «Αλέξης Ζορμπάς», ελληνοβρετανικής παραγωγής σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα
• 1973: «Δίαυλος Υ», μικρού μήκους ταινία βασισμένη στην «Ασκητική», σε σκηνοθεσία Διονύση Μαλούχου
• 1988: «Ο τελευταίος πειρασμός» αμερικάνικης παραγωγής σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορσέζε και πάλι από το ομώνυμο μυθιστόρημα.
• 2017: «Καζαντζάκης» ταινία του 2017 διεθνούς παραγωγής σε σκηνοθεσία Γιάννη Σμαραγδή.

Ντοκιμαντέρ

• 1987: «Ιερά Μονή Σινά» σε σκηνοθεσία Γιώργου Ζερβουλάκου, βασισμένο στο ταξιδιωτικό βιβλίο του Καζαντζάκη
• 2016: «33.333: Η Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη», ντοκιμαντέρ ελληνικής παραγωγής σε σκηνοθεσία Μένιου Καραγιάννη – για το ομώνυμο βιβλίο και την περιπέτεια της γραφής του.

Τηλεόραση

• 1975: «Christophe Colomb», γαλλική τηλεταινία σε σκηνοθεσία Pierre Cavasillas
• 1975-1976: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη