Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι, γιατί την συγκεκριμένη μέρα οι ορθόδοξοι χριστιανοί ξεκινούν την σωματική και πνευματική κάθαρση

Την ημέρα αυτή, οι αμαρτωλές συνήθειες και τα αρτύσιμα γεύματα, μένουν πίσω και ξεκινά η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή αλλιώς η Σαρακοστή. Πρόκειται για την πιο σημαντική περίοδο νηστείας στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο των Ορθοδόξων Χριστιανών, η οποία προετοιμάζει τους Χριστιανούς για τη μεγαλύτερη εορτή του εκκλησιαστικού ημερολογίου, το Πάσχα.

Η νηστεία διαρκεί 40 μέρες, όσες και οι μέρες της νηστείας του Χριστού. Εορτάζεται 48 μέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το ορθόδοξο χριστιανικό Πάσχα.

Τα Κούλουμα

Τα Κούλουμα είναι ο τρόπος που γιορτάζεται η μέρα αυτή. Συγκεκριμένα, ο κόσμος βγαίνει στην ύπαιθρο και συνήθως πάει στην φύση προκειμένου να πετάξει και τον χαρταετό.

Η λέξη κούλουμα μπορεί να είναι ευρέως γνωστή, όμως η προέλευσή της δεν είναι ξεκάθαρη. Πολλοί πιστεύουν ότι προέρχεται από τον αναγραμματισμό της λατινικής λέξης cumulus (κούλουμους) που σημαίνει σωρός, αφθονία ή επίλογος.

Υποστηρικτές αυτής της θεωρίας συνδέουν την αφθονία και το σωρό με το πολύ φαγητό και τον χορό της ημέρας, ενώ με την λέξη επίλογος υποδηλώνεται το τέλος της αποκριάς.

Σύμφωνα όμως ΄με τον Δ. Καμπούρογλου, ο όρος είναι καθαρά αθηναϊκός και προέρχεται από τις κολώνες του ναού του Ολυμπίου Διός που τις αποκαλούσαν στη νεότερη ιστορία οι Αθηναίοι columna, κόλουμνα, κούλoυμνα, κούλουμα, χωρίς όμως αυτό και να προσδιορίζει την αρχή της εορτής που πιθανολογείται κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Ο ίδιος όμως προσθέτει στις σημειώσεις του ότι ο λόφος επί του οποίου βρίσκεται το Θησείο ονομαζόταν, στην αρχή της εποχής του Όθωνα, «τριάντα δυο κολώνες».

Η λαγάνα

Η λαγάνα είναι ένας άζυμος άρτος που συνηθίζεται να τρώγεται την Καθαρά Δευτέρα. Η λαγάνα φτιάχνεται δίχως προζύμι και συμβολίζει το πρόχειρο ψωμί που έτρωγαν οι Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή.

Από τότε και έπειτα, επιβαλλόταν από Μωσαϊκό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα. Αυτό σταμάτησε μέχρι το τελευταίο Πάσχα, όταν ο Χριστός ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

Ο χαρταετός 

Το πέταγμα του χαρταετού συμβολίζει το πέταγμα της ψυχής προς τον ουρανό και ουσιαστικά προς τον Θεό. Οι άνθρωποι πιο παλιά πίστευαν ότι όσο πιο ψηλά φτάσει ο χαρταετός, τόσο πιο πιθανό ήταν να ακούσει ο Θεός τις προσευχές τους.

Ο λόγος που το έθιμο αυτό συμβαίνει κατά την Καθαρά Δευτέρα, δεν είναι τυχαίος. Βρίσκεται στο γεγονός ότι πρόκειται για την πρώτη μέρα της Σαρακοστής, κατά την οποία οι χριστιανοί ξεκινούν την σωματική και πνευματική κάθαρση.