Η 27η Ιανουαρίου έχει ανακηρυχθεί από τον Ο.Η.Ε. ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος, του πιο συστηματικού, μεθοδευμένου, και μαζικού εγκλήματος που διαπράχθηκε στην σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας
Το Άουσβιτς ήταν το μεγαλύτερο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου διαπράχθηκε το μεγαλύτερο έγκλημα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στο πλαίσιο της υλοποίησης της «τελικής λύσης» από τους Ναζί, εξοντώθηκαν με «βιομηχανικό» τρόπο μέσα σε δυόμιση χρόνια (1942-1944) 1,1 με 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι, το 90% των οποίων ήταν Εβραίοι.
Το Άουσβιτς ιδρύθηκε στις 27 Απριλίου 1940 με διαταγή του αρχηγού των SS, Χάινριχ Χίμλερ, στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς τμήμα της Πολωνίας, στα περίχωρα της πόλης Όσβιετσιμ (Άουσβιτς στα γερμανικά). Η περιοχή επιλέχτηκε επειδή ήταν σιδηροδρομικός κόμβος με 44 γραμμές κι έτσι μπορούσαν να καταφθάνουν με ευκολία τα τρένα με τους εκτοπισμένους Εβραίους από κάθε περιοχή της κατεχόμενης Ευρώπης.
Αρχικά δημιουργήθηκε το Άουσβιτς 1, στρατόπεδο συγκέντρωσης για πολιτικούς κρατούμενους, κυρίως Πολωνούς και Γερμανούς. Τον Οκτώβριο του 1941 άρχισε να κτίζεται ένα δεύτερο στρατόπεδο, το Άουσβιτς 2 (γνωστό ως Μπίρκεναου), με 4 θαλάμους αερίων. Εκεί πραγματώθηκε η «τελική λύση» του εβραϊκού λαού (1942-1944), ως αποτέλεσμα της Διάσκεψης της Βάνζεε, φθάνοντας ως και τις 20.000 αποτεφρώσεις την ημέρα. Στο στρατόπεδο αυτό οι γιατροί των SS μεταχειρίζονταν τους κρατουμένους ως πειραματόζωα, πραγματοποιώντας αποτρόπαια πειράματα ευγονικής.
Το Μάιο του 1942 δημιουργήθηκε το Άουσβιτς 3, ένα στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας, όπου προμήθευε εργατικό δυναμικό στην κοινοπραξία χημικών βιομηχανιών IG Farben, την οποία συγκροτούσαν γνωστές μεταπολεμικά εταιρείες, όπως οι BASF, Bayer, Hoechst (νυν Sanofi) και AGFA.
Με την προέλαση των Σοβιετικών στο Ανατολικό Μέτωπο, το Άουσβιτς σταδιακά άρχισε να εγκαταλείπεται και οι κρατούμενοι να μεταφέρονται δυτικά σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στις διαβόητες «πορείες θανάτου» χιλιάδες κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους από τις κακουχίες ή σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς. Στο Άουσβιτς παρέμειναν 7.650 ανήμποροι κρατούμενοι, τους οποίους απελευθέρωσαν οι άνδρες του Κόκκινου Στρατού στις 27 Ιανουαρίου 1945.
Από την Ελλάδα εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς περίπου 55.000 Εβραίοι, στην πλειονότητά τους από τη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για την πολυπληθέστερη εθνική ομάδα μετά τους Εβραίους από την Ουγγαρία (430.000), την Πολωνία (300.000), τη Γαλλία (69.000) και την Ολλανδία (60.000). Το 75% των Ελλήνων Εβραίων εξοντώθηκαν στους θαλάμους αερίων του αμέσως μετά την άφιξή τους.
Στις 7 Οκτωβρίου 1944 σημειώθηκε και η μοναδική πράξη αντίστασης στο Άουσβιτς από Έλληνες εβραίους, όταν επιτέθηκαν στους Γερμανούς στρατιώτες, που είχαν έλθει να επιλέξουν 200 μελλοθάνατους στα κρεματόρια. Η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα και μόνο 26 από τους 300 Ελληνοεβραίους επέζησαν. Ήταν όμως και η πρώτη φορά που οι Γερμανοί είχαν απώλειες στο Άουσβιτς. Σκοτώθηκαν 3 υπαξιωματικοί και τραυματίστηκαν 14 στρατιώτες.
Παρόλο που οι Γερμανοί κατέστρεψαν τμήματα του στρατοπέδου προτού το εγκαταλείψουν, μεγάλο μέρος του Άουσβιτς 1 και 2 παρέμεινε άθικτο και αργότερα μετατράπηκε σε μουσείο και μνημείο. Το 1979 το Άουσβιτς-Μπίρκεναου κηρύχτηκε από την UNESCO Μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Η 27η Ιανουαρίου, ημερομηνία της απελευθέρωσης του Άουσβιτς από τον Κόκκινο Στρατό το 1945, έχει ανακηρυχθεί από τον ΟΗΕ ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος και από την Ελλάδα ως Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος.